Mentale weerbaarheid wordt vaak geroemd als de beslissende mentale factor, een cruciale vaardigheid voor toekomstige kampioenen. Een belangrijk onderdeel van die mentale weerbaarheid is het goed kunnen omgaan met tegenslag. In de lange weg naar de top ontmoeten sporters vaak vele tegenslagen en ontberingen. Maar ook juist zij die de top niet halen, en dat zijn er veel meer, krijgen onherroepelijk te kampen met tegenslag. Hoe bereid je je kind hierop voor? Wat kun je als ouder doen om je kind te leren effectief om te gaan met teleurstellingen?

OPVOEDEN EN BESCHERMEN

Als opvoeder heb je een grote verantwoordelijkheid op je bord. Je wil graag dat je kind zich goed ontwikkelt en dat het niet te veel pijn en verdriet ervaart. Deze neiging tot bescherming is waarschijnlijk aangeboren en ligt opgeslagen in ons DNA. Zonder deze aandrang zou ons kroost nooit in grote getale de volwassenheid hebben bereikt en zouden we als soort zijn uitgestorven. Deze drang tot bescherming kan echter snel overslaan in overbezorgdheid, wat remmend werkt op de mentale weerbaarheid, het durf en het zelfvertrouwen. Voor de ontwikkeling van mentale weerbaarheid zijn juist die kapotte knieën, geschaafde handen en de teleurstellingen om verloren wedstrijden nodig. Kinderen moeten hun eigen uitdagingen aangaan en leren wat te doen als het niet lukt. Aan jou om hen daarbij te steunen.

DE KIESKUBUS

Het omgaan met tegenslag is een vaardigheid, eentje die je kunt leren. En net zoals met andere vaardigheden is het vooral de oefening die hier de kunst baart.

”HET GEVEN VAN HET GOEDE VOORBEELD IS EEN VAN DE BELANGRIJKSTE DINGEN DIE JE ALS OUDER KUNT DOEN.”

Als eerste de vaardigheid zelf. De kieskubus is een hulpmiddel wat wij ontwikkeld hebben voor sporters, om hen te helpen effectief met tegenslag om te gaan. Het maakt de verschillende copingstijlen helder. De eerste, meest natuurlijke reactie op tegenslag is frustratie. Op zich niets mis mee, het is onze menselijke aard om emotioneel te reageren als dingen niet gaan zoals we willen. Wel is het zaak om hier snel uit te raken en niet te lang blijven treuren om een mislukte actie op het veld, een onvoldoende op school of een afgewezen sollicitatie voor een leuke baan. Sporters die hier te lang in blijven hangen gaan klagen en halen zichzelf hiermee uit het spel. Een andere ineffectieve manier is het onttrekken of vluchten van een situatie. Je ontloopt de bron van je ergernis wellicht door op te geven, af te haken of zelfs te stoppen, maar de kosten zijn vaak hoger. Het effectiefst is het om iets aan de tegenslag te doen. Als het niet loopt kun je terug naar de basis of van tactiek veranderen en bij een achterstand kan je extra inzet tonen. Tegen een oneerlijke beslissing van de scheidsrechter kun je in bezwaar gaan. Maar het mag duidelijk zijn dat dit laatste vaak weinig uithaalt. Tegen zaken die niet te veranderen zijn, is de acceptatieten slotte de meest effectieve, zij het niet de meest gemakkelijke keuze. Je schouders ophalen om een afgekeurd doelpunt en doorgaan is veel effectiever dan zeuren en mekkeren. Het beste waar je als sporter wat aan kan doen is ervoor zorgen dat je zelf of je teamgenoot weer in een scoringspositie komt. Op deze manier doe je indirect, vanuit acceptatie, iets aan hetgeen is gebeurd.

Om je kind deze vaardigheden aan te leren is het geven van het goede voorbeeld een van de belangrijkste dingen die je als ouder kunt doen. Blijf niet te lang hangen in je eigen frustraties, pak die dingen aan waar je iets aan kunt doen en haal je schouders op over zaken waar je geen invloed op hebt.

Ten tweede is het zaak voor de sporter, jouw kind, om het omgaan met tegenslag onder de knie te krijgen. Dit doe je door vaak te oefenen, met vallen en opstaan.

OEFENING BAART KUNST

Op de korte termijn wil je als ouder je kind beschermen, pijn en verdriet voorkomen. Maar voor de lange-termijn-ontwikkeling kan het dus goed zijn als ze tegenslagen ondervinden en leren hiermee om te gaan. Het is een groot pluspunt als jij in de teleurstellingen die jou overkomen, het goede voorbeeld kan geven. Niet te lang klagen en zeuren dus.

Het is ook moeilijk om je af en toe niet te bemoeien met de problemen van je kind. Je wilt helpen als jij denkt dat het misloopt of dat je kind onderuit gaat. Echter, als je kind te veel hooi op de vork neemt, kan dit juist een leerzame les zijn om dit te laten gebeuren. Het leert hiermee de eigen grenzen beter te kennen en oefent in het omgaan met tegenslagen. Tenzij het echte schade op gaat lopen, dat is het moment om als ouder in te grijpen. Geef je kind de mogelijkheid zichzelf uit te dagen en laat het ook af en toe mislopen. Pijn, verlies en verdriet zijn vormende ervaringen. Ook al ben je bezorgd of huilt je vader- of moederhart: met een knipoog of subtiele blik, laat je weten dat je er voor je kind bent als het dat nodig heeft. Zodat je zoon of dochter zelf kan opkrabbelen en mentaal weer iets sterker kan doorzetten.

TOPSPORT-OUDER CHECKLIST:

• Laat je kind de eigen uitdagingen opzoeken en ‘gedoseerd onderuit gaan’; teleurstellingen zijn vormende ervaringen en kweken mentale weerbaarheid.
• Wees een onverstoorbaar voorbeeld en ga zelf op een goede manier om met jouw eigen tegenslag: doe wat aan zaken waar je invloed op hebt en accepteer die dingen die je niet kunt beïnvloeden.

Ivo Spanjersberg is sportpsycholoog, communicatietrainer en coach. Hij werkt al jaren met topsporters en professionals uit diverse disciplines en schrijft over het mentale aspect van sport. Samen met Gerald Weltevreden en Jeroen Otten schreef Ivo Spanjersberg het boek: ‘Slagen. Tips voor tennisouders’, dat is uitgegeven door de KNLTB. Dit artikel wordt uitgegeven door VSK, speciaal voor ouders van talentvolle kinderen.